Over de mate waarin we wel of geen vertrouwen hebben in de politiek zijn de meningen verdeeld. De optimisten wijzen op de intensiteit waarmee wij Nederlanders politieke processen volgen. Maar die betrokkenheid zegt niets over onze waardering voor het politieke bedrijf. Wie goed oplet ziet dat die waardering niet groot is en dalende. Onderzoeker Maurice de Hond verwacht, dat de opkomst bij de komende gemeenteraadsverkiezingen onder de 50% zou kunnen liggen, een nieuw dieptepunt. Goedbeschouwd dus alle reden voor een fundamentele bezinning over de wijze waarop onze democratie functioneert voor zover dit functioneren verbonden mag worden met onze tevredenheid of ontevredenheid over het politieke proces.
Kortgeleden had ik een interview met Alex Brenninkmeijer, op dat moment scheidend Nationaal Ombudsman. Ik sprak hem voor een boek waarmee ik bezig ben, getiteld “Land zonder Verhaal”. Het gaat over een Nederland zonder visioen, zonder toekomstvisie. Lange termijn idealen zijn maar lastig liet premier Rutte zich ooit ontglippen: ze staan een effectieve pragmatische koers in de weg. Intussen wordt de verwarring almaar groter. Ik wil de lezer van dit blog nu al deelgenoot maken van een aantal opmerkelijke uitspraken van Alex Brenninkmeijer. Ik vroeg hem o.a., waar het gaat om de politieke mores van dit moment:
Waarover maak je je het meest ongerust?
“Het meest zorgwekkend is de polarisatie en de groeiende intolerantie”, zegt hij. Er is een interactie met de politiek. Het Haagse machtsspel beïnvloedt de werkelijkheid. “De ruwheid en hufterigheid die je in de politiek ziet, heeft zijn weerslag op de samenleving. Als Wilders tegen Rutte zegt: “doe nou eens normaal man”, dan vertaalt zich dat naar het gewone leven. Als Wilders het zich kan permitteren tegenover de minister-president dan denken jongetjes, dat ze een politieagent ook zo kunnen toespreken. De grofheid in Den Haag zie je dus terug in de samenleving”.
Wantrouwen
Niet alleen burgers verliezen het vertrouwen in de politiek, de overheid op haar beurt verliest ook het vertrouwen in burgers. Het is af te leiden uit de tsunami aan sancties en controlemaatregelen die op het volk worden afgestuurd.
Waar ontstaat toch dat beeld van de onbetrouwbare burger die met strenge regels in bedwang gehouden moet worden?
Alex Brenninkmeijer: “Het is een teken van onmacht. Politiek en bestuur roepen instrumenten in het leven om te laten zien hoe krachtdadig men is”. Door een “afschrikwekkende” werkelijkheid te schilderen wordt het klimaat rijp gemaakt voor vergaande maatregelen, waardoor de traditionele macht in tact blijft. “Maar voor een deel zijn het ficties”, zegt Brenninkmeijer. “Ik heb bij justitie nagevraagd hoeveel burgers deugen. En dan gaat het om de groep boven 18 en onder de 80, die in aanraking is gekomen met politie of justitie, als verdachte of veroordeelde. Verkeersovertredingen uitgezonderd. Hoeveel zijn er dat, denk je? Minder dan 1,5%!!!! Dus 98 procent van de mensen deugt”.
Waarom is ons systeem dan toch op wantrouwen gebaseerd?
“Er is maar één woord voor: macht! De macht van de overheid sijpelt weg, naar het bedrijfsleven, Europa, de rest van de wereld. Maar die machinerie hier in Den Haag blijft op volle touren draaien en probeert legitimatie te vinden”.
“Onze democratie gaat langzaam dood”, zegt Alex Brenninkmeijer. “We maken niet de omslag naar een echte verbinding van de politiek, met burgers en de samenleving. Er is een grote kloof. Veel draait om geld. En in toenemende mate crimineel geld. Ons democratische model heeft zijn langste tijd gehad. Het is piramidaal opgebouwd en de verbinding tussen overheid en burger is vertikaal. We moeten toe naar een horizontale verhouding. Niet naar hiërarchische verhoudingen, waarbij de een de baas is over de ander, maar naar een netwerksamenleving, waarin de overheid geen beslissende maar een faciliterende rol speelt. We zijn met 16 miljoen mensen, voor een groot deel goed opgeleid. Die mensen weten wat ze willen, je moet ze serieus nemen. Er is in Den Haag een groot geloof in oude politiek, maar de grondslag daarvoor lekt weg, hij verdwijnt. De overheid reageert krampachtig”.
Wat vind je van de manier waarop Nederland nu geleid wordt?
“Ik ben graag openhartig, maar het moet niet tot schade leiden. We hebben een echte Haagse biotoop. Als je zegt: we willen goede leiders, dan hoop je dat het systeem zodanig werkt, dat goede leiders ook tot het systeem worden toegelaten. Maar voor de Haagse biotoop gelden zodanige regels, dat de mensen die je graag zou willen, niet worden toegelaten. Hans Wijers (ex-minister, ex-bestuurder van Akzo/Nobel) is iemand die openlijk heeft toegegeven, dat hij geen zin heeft in politiek met een kleine “p”. Het leidde tot grote verontwaardiging, misschien is het ook wel arrogant: maar hij had wel gelijk. Het is niet uit te houden in Den Haag”.
Comments