Make money
Een paar weken lang ben ik achtervolgd door het ANP, omdat men vond dat ik licentiefee moest betalen over een foto die ik bij een weblog had geplaatst over de “Wir schaffen das”-discussie in Duitsland. Het gebruik van de foto viel in mijn visie onder het citaatrecht en dan hoef je geen rechten te betalen. Eerst stuurde het ANP het eigen opsporingsapparaat “Permission Machine” op me af. Dat schoof na verloop van tijd de zaak soepel door naar de gerechtsdeurwaarder die dreigde met een kostbare juridische procedure. De gerechtsdeurwaarder opereerde nogal intimiderend en dreigde met maatregelen, waarmee hij niet mag dreigen. Het opsporingsapparaat van het ANP sjoemelde met het bewijs door een versie van de foto te tonen (met copyrigt-teken), zoals ik hem op internet NIET had aangetroffen. Mijn foto was een foto met tekst en het ging me vooral om de tekst. M.a.w.: ik werd “vervolgd” voor een foto die ik in die vorm NIET had gebruikt. Met het ANP bleek een gesprek over de kwestie niet mogelijk. Nadat mijn advocaat een sluitend dossier had opgebouwd om mijn beroep op het citaatrecht te onderbouwen trok het ANP zich terug. Hieronder een beschrijving van de gebeurtenissen.
Na al die dreigementen werd ik nieuwsgierig naar de mensen die erachter zaten
Nadat gerechtsdeurwaarder J.J.L. te Utrecht me 14 dagen had gedreigd met een gang naar de rechter, werd ik nieuwsgierig naar het gerechtsdeurwaarderskantoor dat hij representeerde.
Reclamepraatjes
Ik zag een kantoortuin met keurig gecoiffeerde 20-ers en 30-ers in overhemd , veel ernstige blikken, peinzende hoofden waaraan grote denkkracht ontsproot. Verder vond ik een RTL-video. U kent ze wel: van die (vermoedelijk) branded content dingen waarin verhuld reclame wordt gemaakt, terwijl de indruk wordt gewekt dat het om redactionele inhoud gaat. Ik zag een dame van in de 40, in een keurig mantelpakje ontzettend empathisch staan wezen. Uit het reclamefilmpje trok ik de conclusie dat met gerechtsdeurwaarderskantoor R. te Utrecht altijd in redelijkheid valt te overleggen.
Voor elk woord een factuur
Met onbezoldigd ambtenaar J.J.A.L. van dit kantoor had ik inmiddels een innige relatie opgebouwd. Hij had een opmerkelijke standaardafsluiting van de brieven die hij aan mij richtte: “het schrijven van deze brief heeft 12 minuten gekost en daarmee zijn de kosten voor deze procedure met 24 euro verhoogd”. Hieruit leidde ik af dat J.J.L. mogelijk per getikte regel wordt betaald en dus heel wat brieven moet schrijven om aan een redelijk salaris te komen. Later hoorde ik van mijn advocaat dat dit intimiderend gedrag is en dat de methode die de gerechtsdeurwaarder gebruikte om me op de knieën te krijgen mogelijk (tucht)klachtwaardig is.
Psychologische oorlogsvoering
Ik neem aan dat het noemen van de prijs van elke brief bij de psychologische oorlogsvoering hoorde, bedoeld om mij te ontmoedigen mijn recht te halen. Sociaal gezien nogal onhygiënisch, een mediaorganisatie als het ANP onwaardig. Met de gerechtsdeurwaarder bleek een discussie niet mogelijk. Wel hield hij het gesprek gaande zodat hij de rekening steeds met ettelijke tientallen euro’s kon verhogen.
Dreigen is niet nodig
De herhaalde dreigementen waren onnodig, want ik had al laten weten dat ik de licentiefee wilde betalen als de gerechtsdeurwaarder ook maar één argument zou aandragen waaruit zou blijken dat ik ten onrechte een beroep deed op het “citaatrecht”.
Voor de helderheid: het artikel ging over de kritiekloze houding, waarmee de Duitse pers in de “Wir schaffen das”-discussie achter Angela Merkel was aangelopen. De foto was een foto van Angela Merkel met daaroverheen de tekst: “Wir schaffen das, da bin ich fest davon überzeugt”. Op internet stikte het van dit soort foto’s. Daarom haalde ik 1 foto aan om te laten zien hoe hoog in Duitsland rond dit thema de emoties zijn opgelopen en hoezeer de Duitse journalisten hun taak verzaakten door voor deze emoties geen gevoel aan de dag te leggen. Foto en tekst vormden dus een perfecte match. Bij wie het copyright hoorde stond nergens vermeld.
Hij wist nauwelijks waarover het ging
Ik vroeg dus naar een argument waaruit zou moeten blijken dat ik géén beroep kon doen op het citaatrecht, maar dat argument hoorde ik niet. Integendeel. J.J.A.L schreef: “de foto heeft niets te maken met de inhoud van uw artikel” (voor het gemak vat ik zijn woorden in mijn eigen taal samen). Daaruit bleek dat de gerechtsdeurwaarder zijn dossier niet beheerste.
Goed bewaard geheim
De foto bleek van Deutsche Presse Agentur te zijn. Althans dat werd beweerd. DPA wordt in Nederland vertegenwoordigd door het ANP en dus ligt het copyright bij het ANP. Dat was nergens te zien, een goed bewaard geheim. Het ANP stuurde zijn opsporingsapparaat op me af. Het heeft de naam Permission Machine en is gevestigd in België. Hun argumenten waaierden alle kanten uit en raakten kant noch wal, waardoor de indruk postvatte dat Permission Machine beter Money Machine had kunnen heten. De discussie met deze copyrightpolitie eindigde abrupt, waarna ik soepel en vermoedelijk geheel overeenkomstig planning in handen viel van de gerechtsdeurwaarder in Utrecht die meteen met een juridische procedure dreigde.
Geen schijn van kans
U hebt geen schijn van kans bij de rechter, wreef ambtenaar J.J.A.L. me bemoedigend in en stuurde me als bewijs een link naar een dossier op internet. De gerechtsdeurwaarder had niet gecheckt wat hij me precies stuurde, want ik vond een overtuigend voorbeeld van mijn gelijk. Het ging om een fotobank, die een rechtszaak aanspande tegen een wetenschapper die een boek publiceerde over architectuur en zijn verhaal illustreerde met foto’s van de betreffende fotobank. Daarvoor had hij geen licentiefee betaald met een beroep op het citaatrecht . De rechter stelde de wetenschapper in het gelijk.
Het was geen gelukkige verwijzing van de gerechtsdeurwaarder. Althans vanuit zijn perspectief gezien. Ik was er blij mee en we namen het voorbeeld op in het dossier.
Dit is fnuikend voor de vrijheid van meningsuiting
Ik legde uit wat mijn bezwaar was tegen de factuur. Op deze manier maakt u het onafhankelijke journalisten onmogelijk vrijelijk deel te nemen aan de opiniëring, want welke kleine zelfstandige (en dat zijn tegenwoordig veel journalisten) kan het zich permitteren om in een rechtszaak zijn gelijk te bewijzen of bijna 300 euro (530 euro als ik er de boetes bij optel) of meer af te tikken voor een foto. Dat staat nog los van het feit, dat het belachelijke tarieven zijn voor foto’s die via gratis beeldbanken vrijelijk te krijgen zijn. Ik vroeg zowel Permission Machine als gerechtsdeurwaarder J.J.A.L. en ook de mediadirecteur van het ANP, Marcel van Lingen en later Yoeri Albrecht, verdediger van het vrije woord, directeur van debatcentrum De Balie en voorzitter van Vereniging Veronica (eigenaar van het ANP) een oordeel te geven over de principiële kant van dit dossier en verklaarde me bij voorbaat bereid me neer te leggen bij het oordeel van een onafhankelijke intermediair. Er kwam geen reactie…..
Het is een businessmodel
Van mijn juridisch adviseur die ik uiteindelijk consulteerde leerde ik veel over dit soort zaken. Het komt er op neer dat deze handelwijze een soort businessmodel is. Vergelijk het met een fotograaf die overal op de openbare weg zijn foto’s deponeert, zonder adres achter te laten. Dan komt er een voorbijganger. Die neemt een van de foto’s te goeder trouw mee naar huis, waarna de fotograaf hem een gepeperde rekening presenteert + boete voor het niet betalen van auteursrechten. Je vraagt aan de fotograaf om de foto’s ter voorkoming van verdere misverstanden van de straat te halen, maar die doet dat niet omdat het nu eenmaal zijn verdienmodel is. Ik zeg niet dat het ANP zo opereert, maar het Algemeen Nederlands Persbureau wekt wel minstens de schijn.
Om een lang verhaal kort te maken….
Dit kat-en-muis-spel heeft een aantal weken geduurd. Tenslotte stelde mijn advocaat een waterdicht dossier samen, waarin het beroep op het citaatrecht krachtig werd onderbouwd. Kennelijk met overtuiging, want kort daarna werd het dossier onder protest gesloten…..
Tip voor collega’s
Wil je uit handen van de ANP-politie blijven check dan je foto’s op toegestaan gebruik of bereid je voor op een juridisch gevecht. Heb je vergelijkbare ervaringen en de behoefte om ze te melden?: info@tonverlind.nl of hieronder in het reactievak.
Hier vindt u de foto waarom het gaat en hier de betreffende weblog. Meer weten over dit onderwerp? Ga dan naar deze post.
TON VERLIND
foto: storyblocks.com
REACTIE VAN HET ANP
Zojuist (dinsdag 27 februari, 12.30) het gesprek gehad met Johan Groeneveld (binnen de hoofdredactie van het ANP verantwoordelijk voor foto), waar ik de afgelopen weken zo naar uitzag. Heb hem beloofd dat ik het commentaar van het ANP in hoofdlijnen aan deze weblog zou toevoegen.
Het ANP is oprecht bezorgd over de manier waarop er met de auteursrechten van fotografen wordt omgesprongen. Regelmatig wordt een flagrante schending van dat auteursrecht geconstateerd, aldus collega Groeneveld. Als dat zo doorgaat is dat een bedreiging voor de fotojournalistiek en daarom heeft het ANP Permission Machine aan het werk gezet om daar een halt aan toe te roepen. Maar…je weet hoe dat gaat: als zo’n machine eenmaal draait is hij moeilijk te stoppen en verdwijnt het gevoel voor nuance. Mijn ervaring was niet helemaal comme il faut en evenmin representatief voor het denken bij het ANP, aldus Johan Groeneveld.
Dat creatieve mensen krijgen waarop ze recht hebben: daarover heb ik met het ANP geen enkel verschil van mening. Maar als er dan in het “grijze gebied” een discussie ontstaat over een al dan niet terechte toepassing van het citaatrecht, dan is het prettig om door een organisatie met de statuur van het ANP niet neergezet te worden als een “boef” die voor de rechter gesleept moet worden. We zijn het daarover eens.
Ons gesprek spitste zich dus toe op de op modus operandi in deze kwestie. Daarin toonde het ANP zich ruiterlijk: op deze manier hoort de discussie tussen journalisten niet gevoerd te worden.
De slotconclusie in dit verzoenende telefonische overleg: het ANP had zich best wat vriendelijker kunnen opstellen en fotografen horen te krijgen wat ze toekomt. Voor dit concrete geval in de kwestie Merkel blijft de uitkomst: dossier gesloten!
UPDATE 22 MAART 2019
‘Dat het ANP zo aan zijn geld moet komen is misselijkmakend’, schrijft iemand in het reactievak hieronder. Ik heb de afgelopen weken zo’n 5 meldingen ontvangen van zzp-ers die door het ANP op de nek worden gezeten. Ze hebben te goeder trouw van internet foto’s geplukt en die vaak zonder commerciële bedoelingen bij een weblog geplaatst. Diende de foto louter ter illustratie van een artikel, dan heb je pech. Je hebt dan inbreuk gemaakt op het auteursrecht en het ANP heeft dan juridisch gezien het gelijk aan zijn kant. Ga niet het gevecht aan, luidt het advies. Betaal en voorkom zo ergernis en hogere kosten. Jammer maar helaas en let erop dat je geen foto’s van internet gebruikt waarvan je niet zeker weet dat je ze mag gebruiken.
Anders ligt het als een foto je opvalt en je wilt hem bespreken. Zo’n bespreking valt dan mogelijk onder het citaatrecht en dan ben je niet verplicht om af te rekenen. Een medewerker van een van de kranten gaf een van de gedupeerden die zich bij mij meldde het advies om het beroep op het citaatrecht te benadrukken door niet de foto zelf te publiceren, maar een foto van de krantenpagina waarin hij staat afgedrukt. Ben ruimhartig in het vermelden van de copyrights.
Werkwijze ANP
Dan nog dit; wat is er te zeggen over de werkwijze van het ANP als journalistieke organisatie? Het ANP opereert weinig fijnzinnig, omdat de organisatie geen of onvoldoende moeite doet om bloggers te waarschuwen voor de auteursrechtelijke valkuilen. Integendeel: het lijkt alsof het ANP belang heeft bij een zo groot mogelijke verwarring rond copyrights. Een soort val waarin zoveel mogelijk muizen worden gelokt als een soort businessmodel. De NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten) staat kennelijk aan de kant van de fotoredactie van het ANP, maar als behartiger van het algemene journalistieke belang zou de NVJ er bij het ANP op moeten aandringen om met een voorlichtingscampagne te beginnen met als oogmerk het verkeerde gebruik van ANP-foto’s te ontmoedigen en duidelijker te wijzen op de consequenties of -beter- meer redelijke tarieven te hanteren. Waarschuwen kan ook door foto’s op internet ruimhartiger van copyright-waarschuwingen te voorzien en legale gebruikers van ANP-foto’s te vragen consequent te zijn in het vermelden van auteursrechtelijke claims. Zolang het ANP deze mist (bewust?) laat bestaan kan inderdaad gesproken worden van een weinig fijnzinnige jacht op overtreders.
Alternatieven
Voor wie uit de klauwen van deze organisatie wil blijven: ga op zoek op internet naar beeldbanken die foto’s auteursrechtenvrij beschikbaar stellen of tegen een redelijke vergoeding. Plaats geen enkele foto waarvan je niet zeker weet dat ze auteursrechtenvrij zijn. De rekening bij overtreding kan behoorlijk oplopen, omdat voor elke foto een fors bedrag afgetikt wordt.
Voorbeelden zijn; storyblocks.com (je betaalt een vast jaarlijks bedrag en hebt toegang tot een immense beeldbank van foto’s en video’s) of deathtostockphoto.com (gratis feeds met algemene foto’s)
UPDATE 29 APRIL 2019
Zie hieronder in het reactievak de bijdrage van Stephan Wetzels. Hij kreeg voor een gelijkende foto van het ANP een factuur van 340 euro wegens het schenden van het copyright. Dit is niet de originele foto, maar wel vrijwel identiek en niet gemaakt door het ANP (om een nieuwe claim te voorkomen). Het Copyright van deze ‘unieke’ foto berust dus niet bij het ANP, maar elders.
UPDATE 22 JANUARI 2020
Lees ook dit verhaal in het Eindhovens Dagblad
Fotografe stuurt gepeperde rekeningen voor foto’s, waarvan de gebruikers dachten dat ze gratis waren.
Comments