Misschien dat Caroline van der Plas niet zozeer liegt, maar ze is een kei in het naar zich toe interpreteren van de feiten. Ze kwam de Tweede Kamer binnen op een golf van boerensentiment dat ‘spontaan’ ontstond, rijkelijk gefinancierd door big agro, het conglomeraat van miljonairfamilies dat de rijkdom ontleent aan leveranties aan de boerensector en er dus alle belang bij heeft om in die wereld de zaken te houden zoals die nu zijn.
Een paar feiten: de boeren bezitten ongeveer de helft van het land. Ze gebruiken het goeddeels om veevoer te produceren voor de intensieve veehouderij, waarvan deskundigen zeggen dat het een onlogische voedselketen is. Land bebouwen voor veevoer dat daarna wordt omgezet in dierlijke eiwitten, is als roeien met een lepel om een kano voor te stuwen. Logischer zou het zijn om op dat land producten te kweken die geschikt zijn voor menselijke consumptie zodat de tussenstap naar de intensieve veehouderij niet nodig is. ‘Zonder boeren geen eten’, is ook zo’n mantra die globaal gezien klopt maar nuance verdient. De Nederlandse boeren produceren vooral voor de buitenlandse markt. ‘Zonder boeren geen bier’. Deze grappige slogan was te zien op het hoogtepunt van de boerendemonstraties, maar ook dit frame vergt een kanttekening: grondstof voor bier komt niet uit Nederland maar uit ons omringende landen. Volgens RTL Nieuws (23 oktober 2019) komt zo’n 75 procent van ons voedsel uit het buitenland. In het boerennarratief -om een moderne term te gebruiken- zit dus nogal wat overdrijving en die overdrijving leverde de BBB al die kamerzetels in Tweede en Eerste Kamer op.
Caroline: zie je wel we krijgen geen geld van Big Agro
Op X, het voormalige twitter, verwijst Caroline van der Plas trots naar het lijstje met sponsorbedragen die de politieke partijen op dit moment ontvangen. Daarop prijkt de VVD ver bovenaan met een bijeengeschraapt bedrag van minimaal 1,2 miljoen euro, ontvangen uit de wereld van de horeca, uitzendbureaus, vastgoedsector en de private equity. Ik zal het neutraal formuleren: het zijn sectoren die nogal gebaat zijn bij een Angelsaksisch maatschappijmodel waarin economische afwegingen net iets belangrijker zijn dan sociale afwegingen. Laat dat nou precies de corebusiness van de VVD van Rutte en waarschijnlijk ook die van Yeşilgöz zijn, hoewel zij vooralsnog zo vaag is over haar visie op de toekomst (winstpotentie van bedrijven mag niet aangetast worden, MKB moet versterkt worden, lasten en belastingen mogen niet omhoog, maar toch moet het beleid socialer zonder de positie van de middenklasse verder te verzwakken) dat het na de verkiezingen nog alle kanten uit kan. Het enthousiasme van de financiële wereld voor Dilan Yeşilgöz wijst in welke richting het schip straks echt zal koersen: 1+1=2.
Terug naar de BBB. Caroline van der Plas zwaait haar eigen partij trots lof toe: de partij staat op het officiële lijstje met sponsorbedragen helemaal onderaan met een minimaal bedragje. Daarmee is bewezen schrijft ze op X dat de BBB geen geld ontvangt van Big Agro. Maar ook dat getuigt weer van een beperkt gevoel voor de realiteit. Natúúrlijk storten de voedselmiljonairs uit de agrarische sector het geld niet rechtstreeks op de rekening van Caroline. Ze financierden wel het boerenprotest, waaruit het sentiment ontstond waardoor Caroline van der Plas per trekker Den Haag kon binnenrijden. Haar adviseurs komen uit de omgeving van de communicatiewereld die mede drijft op opdrachten van grote agrarische bedrijven. En die geldstromen of de op geld waardeerbare kennis en diensten die daaruit voortkomen kom je niet tegen in het officiële overzicht van sponsorgeld dat richting politiek gaat. Met die niet gekapitaliseerde steun is desalniettemin een hoop geld gemoeid. Hoeveel valt alleen moeilijk te achterhalen.
Zo werkt het
Willeke Slingerland, lector aan Saxion Hogeschool noemt dit soort dwarsverbannen ‘netwerkcorruptie’, de linker hand wast de rechter hand. Hoe subtiel dat systeem werkt is kortgeleden beschreven door het onderzoeksplatform Follow the Money aan de hand van een voorbeeld bij de VVD:
Daniel Koerhuis is kamerlid voor de VVD. Het bestrijden van de woningnood is een van zijn grote prioriteiten. Hij wil bouwen-bouwen-bouwen, schrijft Follow the Money. In moties, debatten en kamervragen wijst hij keer op keer naar dezelfde vier polders: het Utrechtse Rijnenburg, Oosterwold in Flevoland, de Gnephoek bij Alphen aan den Rijn en de Zuidplaspolder tussen Rotterdam en Gouda. Precies op die vier locaties is de meeste grond in handen van projectontwikkelaars, zo ontdekte FTM. Als deze landbouwgrond een woningbestemming krijgt, slaan de eigenaren een grote slag. In geval van de ‘Koerhuispolders’ vervijfvoudigt de waarde van 100 miljoen naar 500 miljoen euro. Om hun grond bebouwd te krijgen, voeren de ontwikkelaars een actieve lobby. Naast glossy websites en posteracties benaderen zij lokale politici en zetten ze soms onder druk. Nu de landelijke regie op woningbouw terug van weggeweest is, proberen zij ook tot Den Haag door te dringen. (Deze beschrijving van FTM dateert van juni 2022. In september jl liet Koerhuis weten na deze kabinetsperiode als kamerlid te zullen stoppen).
Het slimste sluwste jongetje van de klas
De verstrengelde belangen in Den Haag zijn exemplarisch voor Nederland. Weliswaar moeten giften tegenwoordig gemeld worden maar in welke mate de welgestelden feitelijke invloed uitoefenen via hun portemonnee blijft aan het zicht onttrokken. We hebben qua regelgeving een forse achterstand op andere landen als het om anti-lobby-wetgeving gaat. Dat constateert de OESO. Greco, de corruptiewaakhond van de Raad van Europa stelt vast dat Nederland traag is in het doorvoeren van veranderingen die de organisatie eerder bepleitte en die de transparantie moeten vergroten. ‘We zijn het enige West-Europese land zonder toezichthouder op het gebied van lobby‘, aldus Louise van der Laan, directeur van Transparency International.
Zolang je de dingen niet gewoon bij naam noemt, vallen ze niet onder de noemer belangenverstrengeling en heeft Caroline strikt genomen gelijk. Maar moreel gezien balanceert deze politieke sponsorcultuur wel degelijk op de rand van een vervuilde boerensloot.
Comments