3 februari 2024
Het uiteenvallen van de publieke omroep, een gebeurtenis die in moreel opzicht deze week de apotheose beleefde met het verschijnen van het rapport Van Rijn, begon in 2005. Toen kwam D66 staatssecretaris Medy van der Laan met een herstructureringsplan voor de publieke omroep. De macht van de onafhankelijke omroeporganisaties moest worden gebroken en de centrale aansturing werd versterkt. Daartoe bestond op dat moment geen rationeel argument. De omroepen scoorden op een enkele uitzondering na goed, omroeporganisaties werkten steeds meer samen en er was programmatische vernieuwing. De acute noodzaak tot ingrijpen ontbrak, zei Van der Laan. Haar herstructurering was louter proactief bedoeld om toekomstige gevaren te bezweren, voegde ze eraan toe. De omroepen protesteerden maar waren het moment voorbij dat ze in Den Haag nog werden gehoord.
Met het aannemen van deze plannen begon de erosie die de NPO deze week fataal is geworden. Er kwam een hybride, dus dubbelhartige aansturing. De omroepen hielden in theorie de zeggenschap over de inhoud, maar tegelijk werd er een ambtelijk apparaat opgetuigd dat over de plaatsing van programma’s besliste en later ook over de toedeling van geld. Dat centrale apparaat won aan macht, het ideaal waarop de omroep was gebaseerd -een evenwichtige vertegenwoordiging van alle belangrijke stromingen in de Nederlandse samenleving- verdween naar de achtergrond, hoge kijkcijfers werden de norm voor succes. Er kwam een opportunistische programmeringsfilosofie waarbij beslissingen op korte termijn werden genomen. Omroepen waren niet meer zeker over de continuïteit in de programmering en daarmee verdween ook de baanzekerheid voor veel medewerkers. De problemen die daardoor ontstonden werden door de NPO over de schutting van de omroepen geworpen.
Leugen
Die wettelijke scheiding tussen de bevoegdheid van de NPO om te bepalen waar en wanneer programma’s worden uitgezonden en de bevoegdheid van de omroepen om in onafhankelijkheid te bepalen waarover de programma’s gaan, is de grootste leugen van de recente omroepgeschiedenis. Wie over de plaatsing gaat en toedeling van het geld, gaat ook over de inhoud. Dat werkt simpel: een programma dat niet de zege van de NPO heeft komt niet op een aantrekkelijke plek in het uitzendschema. Zo moest de gedegen EO populariseren om niet met zijn uitzendingen in de nachtelijke uren te belanden en Powned een toontje lager gaan zingen om salonfähig te worden, een proces dat opmerkelijk soepel en zonder noemenswaardige tegenstand verliep. Uitzenden op onaantrekkelijke tijdstippen en het inleveren van budget was het lot van de omroeporganisaties die aan hun profiel vasthielden.
Zo legde het beleid van D66-staatssecretaris Medy van der Laan in het Kabinet Balkenende het fundament voor de aftakeling die in de jaren daarop volgde. Lees hierover ook mijn boek ‘Een schitterende slangenkuil’, waarin ik beschrijf hoe ik dit proces van binnenuit heb ervaren. Er ontstond een domino-effect van negatieve gevolgen. Omroepen gingen zich meer en meer gedragen naar de wensen van het centrale gezag. De geprofileerde actualiteitenrubrieken legden het loodje. Er kwamen talkshows met een amusementair karakter voor in de plaats. De sterke eigen omroepculturen werden verzwakt. Er kwamen beperkende regels voor het werven van leden. Studio’s -vitaal voor het hebben van levendigheid in de omroepgebouwen en betrokkenheid bij de eigen omroep- werden geconcentreerd op neutraal terrein waardoor omroepbedrijven er uit gingen zien als verzekeringsbedrijven. Ze belandden in een concurrentiepositie ten opzichte van elkaar. Daardoor vielen succesvolle samenwerkingsverbanden uiteen. De NPO ging rechtstreeks communiceren met programmaredacties die zich zo van hun eigen bedrijven vervreemdden, een van de redenen waarom het succesvolle Netwerk ophield te bestaan. Programma’s werden verplaatst naar Amsterdam. Zo ontstonden bedrijven in bedrijven. Externe producenten kregen op aandringen van Den Haag een preferente positie. Het aantal miljonairs onder de directeuren van externe productiebedrijven nam toe, ten koste van de arbeidsvoorwaarden van hun medewerkers. Succesvolle presentatoren begonnen voor zichzelf, stroomden gemakkelijk van de ene omroep naar de andere, namen soms een omweg via de commerciële omroep en waren na een mislukt uitstapje altijd weer welkom in het publieke bestel.
Resultaat: de sterke eigen omroepcultuur is verdwenen, omroepen kwamen in de overlevingsstand, ze vochten om geld, uitzendplekken en continuïteit, de medewerkersbinding verdampte, werkgeversloyaliteit verdween, besluiten werden meer en meer genomen in een diffuus stelsel van vriendjespolitiek, beeldbepalende presentatoren verwierven in de chaos een onaantastbare goddelijke status waardoor ze zich gemakkelijk van hun eigen directies konden losweken. Zo verwerd de publieke omroep tot een strijdtoneel, naar nu blijkt met louter verliezers.
De publieke omroep zit op zijn gat
Er is geen andere conclusie mogelijk: de door Van der Laan in 2005 ingezette herstructurering van de publieke omroep is faliekant mislukt. Het bestel ligt op zijn gat, moreel failliet en op een steenworp afstand verwijderd van totale ontbinding. De zwakke reactie deze week van bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang die zich maanden heeft kunnen voorbereiden op de explosie die Van Rijn met zijn rapport veroorzaakte, brengt een oplossing niet in zicht. Er is teveel schade aangericht.
TON VERLIND
8 comments on “Deze publieke omroep is aan zijn eind: er is teveel schade aangericht”
OPaul schreef:
Ik kijk nauwelijks nog naar de NPO. Alles is hetzelfde. En je wordt gek van al die programma’s waarbij dezelfde mensen steeds weer mogen opdraaien. Amusementsprogramma’s zijn verveling programma’s. Nooit eens een andere toon, nooit eens een tegengeluid. Ik mis de VPRO van vroeger: die durfden!van mij mag de TV de deur uit: alles is verziekt.
Lydia schildwacht schreef:
Ik onderschrijf dit helemaal.
Holke J.M. Flapper schreef:
Door Martin Bosma van de PVV is een analyse gemaakt van de posities waar D66 aan het roer staat en dat is ronduit beangstigend en bedreigend. Veelal zijn het de afgestudeerden die mogelijk in deze opstelling kansen zien voor een baantje waar ze anders nooit aan zouden komen. Het wordt hoog tijd dat dit “woke” land wakker gaat worden en de veroorzakers van deze ellende motiveert de balans immigratie en emigratie wat meer in evenwicht te brengen
Warmenhj schreef:
Heeft Wilders dan gelijk weg met de NPO en wat dan met de commercielen? Is tv/radio land gedoemd te verdwijnen en alleen nog streamingsdiensten en buitenlandse zenders en we hebben nog wel 3 kabelaars
Ton schreef:
Nee, dat is niet mijn pleidooi. Ik ben voor een fundamentele discussie rond de publieke omroep waarbij de rol van de NPO onder de loep wordt genomen (en gewijzigd) en ook die van de omroepen (ik zou zeggen: ga doen waar je voor opgericht bent en ga de bevolking representeren). Daarbij hoort ook een nadere beschouwing over de rol van het bestel in zijn geheel: minder amusement, minder flauwekul, minder ego-verering, bredere blik op de samenleving, eind aan de vriendjes politiek, betere informatie, hetgeen niet hoeft te betekenen saaier. Gezichtsbepalende journalisten in vaste dienst, eigen (onafhankelijke) deskundigen, geen neveninkomsten meer, helderheid over financiele en zakelijke constructies. Prioriteit geven aan talentontwikkeling. Gaat bij omroepmedewerkers de zucht naar geld het ideaal overstijgen, ga dan naar de commerciele omroep. Herdefiniering van wat er op lineaire televisie te zien is. Wat mij betreft: goede veelzijdige informatie in vele vormen (dus niet alleen nieuwsrubrieken), evenementen, livegebeurtenissen en educatieve programma’s nog op de ouderwetse tv en de rest online. En vooral: overbodige bureaucratie weg, staf van de NPO inkrimpen. Maak het bestel lean en mean. Maar vooral; kom met een visie!
Warmenhj schreef:
Een totale herinrichting van het landschap bestaande uit NPO en een Commerciële tak. De vraag is of de zuilen nog wel bestaansrecht hebben. Is de fusie tussen de verschillende dan wel zo gelukkig? Dit heeft tot vervlakking geleid. Hoe blijft het betaalbaar! Ontdoen van redundancy kan geen kwaad, dat is zelfreflectie en clean but useful zijn/worden. Wat de inhoud moet worden is een antwoord vanuit de maatschappelijke behoefte en verwachtingen. Voorwaar geen sinecure tegen de achtergrond van de zojuist verschenen rapport.Wie de visie heeft mag het zeggen en het roer overnemen. Shula en Sander Dekker gaan in deze ontwikkelingen ook niet vrijuit. Maybe net zoals Plasterk en Wilders een vakantie hebben gehad op C.
Marcel Bergen schreef:
Is het bestel nog te redden? Vrijwel alle omroepen zijn NPO gelijkgeschakeld. Het zijn productiebedrijven geworden. En dan te bedenken dat het Nederlandse omroepbestel uniek, pluriform en zeker ook vernieuwend was. Maar het moest blijkbaar kapot door het creëren van een ambtelijk/politiek gedrocht dat NPO heet.
Henk Brinks schreef:
Eenvoudigweg geen belastinggeld meer naar de NPO
Comentarios