Er zit iets niet goed met het normbesef van onze media. Ik weet dat dit een generaliserende opmerking is. Maar dit is een column en daarin komt de boodschap beter over als er op het scherpst van de snede wordt geformuleerd. De afgelopen dagen hebben we vrijwel permanent aan het ziekbed gestaan van Ruben van 9. Hij is de enige overlevende van de vliegramp in Tripoli en werd door reddingswerkers op de plek van de ramp gevonden, nog vastgesnoerd in zijn vliegtuigstoel. Libische artsen bespraken zijn toestand uitvoerig voor de camera’s van de internationale pers, zelfs toen we nog niet wisten dat Ruben een 9 jarig jongetje uit Tilburg was.
Libië doet zijn best
Het is misschien niet fraai, maar te begrijpen. In Libië gelden ten aanzien van de privacy andere normen dan de onze en onze normen hoeven niet per definitie maatgevend te zijn, hoewel je die indruk wel krijgt als je frequent kijker van Pauw&Witteman bent. Want in dat programma wordt de Nederlandse mores voortdurend beleden als de internationale maat der dingen. Sterker: de onbevangenheid waarmee Libiërs de grote mensenwereld tegemoet treden, is bijna ontroerend. Journalisten mogen er –anders dan in Nederland- rondlopen op de plek van de ramp, zodat ze zelf kunnen controleren of de hulpverlening wel ordentelijk verloopt. Zelden zo’n openheid gezien. Daar kunnen we nog wat van leren. “Bent u niet bang dat er belangrijke gegevens worden achtergehouden, omdat het de Libische autoriteiten niet uitkomt?”, hoor ik Paul Witteman aan Nederlandse autoriteiten vragen. Iets te vaak wordt op de Nederlandse televisie het idee beleden, dat de beschaving onder onze grote rivieren ophoudt. Hoor ik het goed? WIJ zijn toch het land, waar voortdurend gesofisticeerde pogingen worden ondernomen om relevante informatie aan de publieke opinie te onthouden. WIJ zijn van de doofpot. Misschien ook Libië, maar ik zie ze daar met een lieve argeloosheid hun uiterste best doen om een immense ramp zo goed mogelijk te managen.
In de val van de westerse media
Misschien waren de Libische artsen terecht ontroerd door het wonder van die ene overlevende en hebben ze die ontroering willen delen met de rest van de wereld, niet gewend aan commerciële media, die uit die openhartigheid onmiddellijk een slaatje slaan. Evenmin zijn Libische artsen opgewassen tegen handige trucs van kranten als De Telegraaf, die het ziekenhuis belde, het verplegend personeel in de waan liet, dat het familie van Ruben was uit het verre Nederland, waarna de telefoon ijlings werd doorgegeven aan het ongelukkige joch. Daardoor kon De Telegraaf melden Ruben geïnterviewd te hebben. Zo kennen we De Telegraaf weer. Dat wil zeggen: De Telegraaf van hoofdredacteur Sjuul Paradijs, die zijn medium terug heeft gebracht naar de brutaliteit van de zestiger jaren. Toen al verschaften reporters van deze krant (nooit te beroerd om anderen de morele maat te nemen) zich toegang tot de huizen van nabestaanden om er het portret van slachtoffers van de schoorsteenmantel te jatten, en ze de volgende dag te publiceren. Sinds de winstcijfers van deze krant kelderden en Sjuul is aangtreden, is het weer van dik hout zaagt men planken.
Dubbele moraal
Met toenemende verontwaardiging is de afgelopen dagen gediscussiëerd over de manier, waarop de lokale autoriteiten omgaan met het privéleven van hun patient, maar liever zou ik zien dat de westerse media de hand in eigen boezem zouden steken. RTL Boulevard spant in dat opzicht de kroon. In dat programma wordt het leven van mensen uitgesponnen tot in de vuilnisbak en het echtelijke bed, meteen de volgende dag in hetzelfde programma gevolgd door de vraag of dit moreel toelaatbaar is. Die discussie breidde zich het afgelopen weekend ook uit tot de serieuze media. Ik zag hoofdredacteur Hans Laroes met zijn kunstenaars-uiterlijk, uitvoerig poserend tegen de achtergrond van Amsterdamse grachten. Ik zag de adjunct-hoofdredacteur van het RTL Nieuws. Hun verhalen komen altijd op hetzelfde neer. Natuurlijk is de manier waarop het persoonlijke leed ten faveure van de cijfers wordt geëxploiteerd tenenkrommend , maar ja het zijn in de visie van onze hoofdredacteuren nu eenmaal de internationale media die de norm zetten en daaraan kun je je niet onttrekken. Zou het NOS Journaal de beelden niet tonen, dan zouden we ze wel via CNN aangeboden krijgen.
Gebrek aan moed
Ik word een beetje ziek van dit gejerimineer. Als je iets uitzendt STA er dan voor. De tijden zijn veranderd en het is een illusie dat de overlevende van een ramp nog anoniem kan blijven. Maar ALS je al moeite hebt met de manier waarop het leed wordt geëxploiteerd doe er dan NIET aan mee. Alsof Nederlandse media geen eigen keuze hebben. Ik word wat onrustig van dit onsympathieke kantje van de Nederlandse volksaard, dat steeds vaker naar boven komt. “Liever niet, maar we moeten wel”, is het adagium. Oud-premier Wim Kok zette als publieke autoriteit de toon in het onderzoek naar de bankcrisis. Hij gaf als commissaris van een bank zijn fiat aan veel te hoge salarissen, nadat hij zich als premier daarvan fel tegenstander had betoond. Zijn argumentatie: zonder mijn steun zouden die hoge salarissen toch wel uitbetaald zijn. Door de andere kant op te kijken zijn er in de geschiedenis al veel ongelukken gebeurd. Wij zijn het land van het opgeheven vingertje naar de rest van de wereld. Maar waar is onze eigen rechte rug gebleven?
Comments