Sommige journalistieke dossiers zijn -als het om ‘de’ waarheid gaat- zo ingewikkeld dat je als lezer of kijker niet weet wat je ermee moet. Recent voorbeeld is de ontmaskering van beoogd premier Ronald Plasterk als zakkenvuller. Althans: dat beeld bleef hangen na recente publicaties in NRC.
Onderzoeksjournalist Bas Haan onthulde in die krant dat Plasterk en zijn zakenvrienden 32 miljoen ontvingen bij de verkoop van een bedrijf dat zich op dubieuze gronden kennis toegeëigend zou hebben bij de ontwikkeling van een kankermedicijn waar hij onderzoek naar deed onder de vleugels van een gesubsidieerde instelling die zelf naast een patent greep. Wie kort daarna de weerslag las van een interview dat het Financieele Dagblad had met de wetenschapper, kreeg een geheel ander beeld geschilderd. De uitvinding behoorde Plasterk toe, er had ordentelijk overleg over een patentaanvraag plaatsgevonden met de universiteit in kwestie en andere personen die bij het onderzoek betrokken waren, verkoop van het bedrijf van Plasterk had plaatsgevonden om de verdere ontwikkeling van het medicijn niet te belemmeren en Plasterk had er volgens een schatting van het FD na belasting niet meer dan een paar ton aan overgehouden, een redelijke fee voor een ondernemer die risico’s neemt.
De twee verhalen stonden haaks op elkaar. Plasterk liet het er na dit interview en een optreden in een van de talkshows verder bij zitten, hoewel hij beter bij de rechter of de Raad voor de Journalistiek om een rectificatie van het NRC-verhaal had kunnen vragen, zodat we als lezer hadden geweten welke van de twee kranten het dichtst bij de waarheid zat. ‘Als Plasterk het erbij laat zitten, doen wij dat ook’, gaf onderzoeksjournalist Bas Haan als reactie en ontsloeg zich daarmee van de verplichting om serieus te reageren op de publicatie van het FD hoewel die nogal wat vragen opriep ten aanzien van de lezing van NRC.
Ook de Deventer moordzaak is zo’n met raadselen omgeven dossier.
Ook de Deventer moordzaak is zo’n met raadselen omgeven dossier. Maurice de Hond (Ja,ja, daar hebben we hem weer!) beet er zich in vast en kwam op basis van onderzoek tot de conclusie dat Ernest Louwes, de boekhouder van de in september 1999 vermoorde weduwe Jacqueline Wittenberg, niet haar moordenaar kon zijn. Aanvankelijk vond hij tal van publiek bekende opiniemakers zoals Claudia de Breij en journalist Bas Haan aan zijn zijde. Klusjesman Michael de Jong moest de dader zijn. Maar er gebeurde iets in de publieke beeldvorming waardoor het beeld kantelde. Ondanks veel vraagtekens rond de kwaliteit van het onderzoek bleef boekhouder Louwes (u kent hem wel van het gevecht in de rechtszaal) in de visie van de betrokken rechters de moordenaar, werd de klusjesman ten onrechte in diskrediet gebracht en trof Maurice de Hond het verwijt de kwade genius te zijn die het volgens zijn tegenstanders te lang voor Louwes bleef opnemen.
We zijn in die kwestie inmiddels vele podcasts en een film verder: ‘De Veroordeling’, gemaakt in 2021, geregisseerd door Sander Burger en geproduceerd door Joram Willink. De film is gebaseerd op een boek van journalist Bas Haan en hekelt de publiciteitsmachine die mede op gang gebracht door Maurice de Hond niet Louwes als dader aanwees maar de klusjesman van de weduwe. De Veroordeling won diverse Gouden Kalveren en maakte van klusjesman Michael de Jong een gelauwerde held. Eind goed, al goed, zou je zeggen.
Maurice de Hond blijft erbij: het is een gerechtelijke dwaling
Maar De Hond laat het er -zoals vaker, overtuigd van zijn gelijk- niet bij zitten en zegt daarin te worden gesterkt door het feit dat er veel aanwijzingen zijn dat er fouten zijn gemaakt in het onderzoek. Geen incidentele fouten, maar misstappen die wijzen op manco’s in de systematische aanpak van dit soort zaken. Maurice rijgt nu een nieuwe kraal aan de ketting van dit dossier. Op het platform Blckbx legt hij uit op grond van welke onderzoeksresultaten hij bij zijn mening blijft dat dit een rechterlijke dwaling is. Ik realiseer me dat er bij dit dossier discussievermoeidheid kan zijn ontstaan. Maar discussievermoeidheid is geen reden om je af te keren van de kritiek dat er mogelijk sprake is van een systeemfout. Mag De Hond beschuldigd zijn van het op gang brengen van een publiciteitsmachine die Louwes aanvankelijk vrijpleitte, van de film De Veroordeling en de vele begeleidende podcasts kan misschien hetzelfde gezegd worden. De prijzen die de film kreeg, de wijze waarop een van de twee hoofdrolspelers in dit drama, de klusjesman, door de culturele elite is omarmd en de grote reputatiebelangen die er op het spel staan, maken een nieuwe weging van dit drama ingewikkeld zo niet onmogelijk. Er zijn volgens Maurice de Hond nieuwe feiten, maar het verzoek om de zaak te heropenen is vooralsnog afgewezen.
Dit onderwerp fascineert me. Ik heb de afgelopen maanden alle podcasts gevolgd. Vanuit journalistiek perspectief leidt het bij mij niet tot een eindoordeel, want daarvoor is dit traject te ingewikkeld. Maar het is een boeiend dossier. Spannend en relevant . Alleen al om die reden interessant om er kennis van te nemen, zonder dat het per se -althans in mijn visie- tot een in beton gegoten mening hoeft te leiden. Om bovengenoemde redenen hierbij dan ook een verwijzing naar de link, omdat ik vasthoudendheid -mits gebaseerd op een redenering die te volgen is- kan waarderen. Het is een spannend verhaal. Oordeel zelf.
Disclaimer: verwijzingen naar NRC, FD en Blckbx of welk ander mediamerk ook, zijn niet bedoeld als reclame of diskwalificatie maar louter als bronvermelding.
Update: in de oorspronkelijke versie van deze column stond dat Ronald Plasterk 32 miljoen cashte.Dit is gewijzigd in: 32 miljoen ontving in aandelen die hij nog moest verdelen over verschillende zakelijke vrienden.Bas haan wijst er op dat hij zich niet ontslagen achtte van de verplichting om serieus te reageren op de publicaties van het FD. Hij reageerde op X (zie deze link) en liet daar ook weten dat NRC achter de oorspronkelijke publicatie blijft staan.
Comments