De publieke omroep zit -en ik zeg dit met spijt- behoorlijk in de shit. De analyses waardoor dat komt verschillen. Maar op basis van wat ik zie, is dit de gemeenschappelijke irritatiefactor: er is gebrek aan leiding en regie, onvoldoende affiniteit met wat zich in de gewone samenleving voltrekt en dit leidt binnen het systeem tot zelfgenoegzaamheid, egocentrisme en navelstaarderij. Zowel bij de organisaties als de gezichtsbepalende programmamakers en producenten. De NPO sluit zich steeds meer op in het eigen gelijk , is een dolende ridder, het kompas ontbreekt. Het gebrek aan een gemeenschappelijke horizon en een heldere koers is de afgelopen jaren gecompenseerd door een uitdijende bureaucratie van anonieme mannen en vrouwen zonder voeling met de samenleving die hun ondefinieerbare invloed uitoefenen. Het heeft tot niets geleid dan meer chaos. De grootstedelijke thema’s (minder dan de helft van Nederland) zijn in de programmering dominant, de problemen die daar spelen richtinggevend. De NPO staat niet naast de burgers, maar erboven. De pijnlijke werkelijkheid van een uiteenvallende samenleving en de oorzaken blijven onbesproken. De NPO is een feestje voor eigen familie. Ze hebben het vooral gezellig met elkaar.
Steeds vaker overvalt je het gevoel dat het gaat over een werkelijkheid waarvan jezelf geen deel meer uitmaakt. Dagelijks kieperen de presentatoren een stevige bak ellende over de samenleving en knagen zo voortdurend aan het volksgeweten. Het gaat meestal over de problemen, zelden over de (onaangename) oplossingen. Een groeiend deel van kijkers en luisteraars opzadelend met het gevoel dat ze op tal van terreinen tekortschieten. Omgekeerd mist een deel van het volk bij de NPO mededogen met de dagelijkse problemen die zij ondervinden. ‘Ons wordt verweten dat we Wilders groot hebben gemaakt’, zei presentatrice Fidan Ekiz toen ze publieke zendtijd gebruikte om zich te beklagen over de onverwachte opheffing van haar talkshow Op1. Velen haastten zich die opmerking te relativeren, maar hij zou wel eens dichter bij de waarheid kunnen liggen dan Fidan hoopt. Wat opviel bij de eerste grafredes rond het verdwijnen van Op1 was dit: de toppresentatoren verscholen de zorg over hun eigen positie achter een zielig verhaal over de slechte manier waarmee de publieke omroep omgaat met medewerkers. Ze worden via flexcontracten al jaren monddood gemaakt en behandeld als oud vuil. De manier hoe Op1 aan zijn eind komt past in dat patroon. Wat we zagen waren krokodillentranen. Toen WNL-baas Bert Huisjes in een interview dat ik in oktober 2022 met hem had voor het mediavakblad Spreekbuis alarm sloeg over een onveilige werksituatie voor journalisten bij de publieke omroep, hoorde je die presentatoren niet. Er is een teveel aan fixatie op het eigen belang, te weinig maatschappelijk engagement en kritisch vermogen ten aanzien van het functioneren van de publieke omroep zelf. Het is precies dat waarop de NPO de komende tijd afgerekend zal worden.
Geen behoefte aan kritische reflectie
Wat mij de afgelopen maanden opviel is het totale gebrek aan interesse voor de discussies die zich afspelen rond de publieke omroep. In mei van dit jaar interviewde ik Ton F. van Dijk, ooit omroepman van het jaar, uitvinder van het moderne programmeringsmodel, een man met expertise zou je zeggen. Hij hekelde de fixatie van de top van de NPO op pogingen om Ongehoord Nederland buiten de deur te zetten. ‘Zo drijf je de teleurgestelde burgers in de armen van partijen die niet het beste met de samenleving voor hebben’. Dat zou, zo vreesde hij, rond de publieke omroep een negatieve dynamiek op gang kunnen brengen. ‘Voor je het weet komt er na de volgende verkiezingsoverwinning van de BBB een coalitie over rechts met een zinnetje in het regeerakkoord dat we van drie naar twee netten gaan en dat over vijf jaar de omroepen afgeschaft zullen worden’. Van Dijk pleitte ervoor om maatschappijcritici, ook als ze raken aan grenzen, niet uit te sluiten, maar om ze te helpen in het debat een redelijke plek te vinden. Zijn geluid werd niet gehoord. Kritiek uit de gezellige extended familie van naar millionairschap bewegende externe producenten en presentatoren, wegduikende directeuren en journalisten die zich buiten elk maatschappelijk debat plaatsen zolang hun persoonlijke positie maar niet in het geding is, was zijn deel. Ton F.; ‘Ons grootste maatschappelijk probleem is dat er veel wantrouwen is, iedereen staat tegenover elkaar en maakt elkaar uit voor van alles en nog wat. Je zou hopen dat juist de publieke omroep een arena blijft waar al die groepen vertegenwoordigd zijn en op de een of andere manier met elkaar in gesprek blijven’.
Binnen een half jaar na dato dient zijn gelijk zich aan: Wilders wil af van de publieke omroep, Omtzigt opteert voor het afstoten van een net en van de BBB en de VVD mag het een tandje minder. Hoeveel alarmerender moet de werkelijkheid nog worden, voordat de extended familie uit zijn winterslaap (don’t panic, we travel first class Titanic) ontwaakt?
TON VERLIND
foto homepage: Wikipedia
Comments