1 februari 2024
Het beeld dat na de publicatie van het rapport Van Rijn (Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen) bijblijft is dat van een gesloten club, onder leiding van eindredacteuren die de nodige competenties missen, egocentrische presentatoren met een goddelijke status waaraan kritische reflectie niet is besteed, vriendjespolitiek, pesterijen, seksueel grensoverschrijdend gedrag, topmanagers die te lang op hun plek blijven zitten in een systeem waarin vooral de resultaten in termen van kijkcijfers en marktaandelen tellen en de menselijke maat uit het oog is verdwenen. Je zou het verwachten bij een commercieel mediabedrijf met een Angelsaksische bedrijfscultuur, maar het is het portret dat de commissie Van Rijn van de publieke omroep schildert, als je alle sociale wenselijkheden en verzachtende kanttekeningen even overslaat (want ja: er gaat ook veel goed). En dan in het bijzonder gekoppeld aan de interne cultuur van programma’s als De Wereld Draait Door, NOS Sport en (in mindere mate) NOS Nieuws. Deze bedrijfscultuur heeft in de persoonlijke verhoudingen door de hele publieke omroep een spoor van vernielingen getrokken, vele malen groter nog dan op grond van eerdere publicaties hierover vermoed kon worden, zo blijkt.
Er moet drastisch iets veranderen, concludeert Van Rijn in zijn rapport en gebeurt het niet dan zou de uiterste consequentie intrekking van de omroeplicentie moeten zijn voor de omroepen die opnieuw de fout ingaan.
Om vriendjespolitiek voor te zijn moet de benoemingsduur van topmanagers bij de publieke omroep in de visie van Van Rijn worden beperkt. Gevoelens van machtsmisbruik, en het ‘kopen’ van loyaliteit worden bevorderd wanneer medewerkers langdurig afhankelijk zijn van de beslissingen van enkele personen of wanneer teveel verantwoordelijkheden bij één persoon worden belegd, aldus het rapport.
NPO bemoeide zich met de bedrijfsvoering van DWDD
Problematisch in de relaties rond DWDD was o.a. de manier, zo meldt het rapport, waarmee, directeur video van de NPO (Frans Klein) directe bemoeienis had met de productie van het programma zelfs tot op het niveau van contractbesprekingen met de presentator. Volgens de directie van BNNVARA werden Matthijs van Nieuwkerk en zijn programma vanuit het bestuur van de NPO beschermd. Van Rijn constateert dat de NPO zich bij De Wereld Draait Door in vergaande mate bemoeide met de bedrijfsvoering en zo de VARA het morele gezag over het programma ontfutselde hetgeen het aansturen van presentator, eindredacteuren en medewerkers bemoeilijkte. Overigens is duidelijk dat zonder deze hinderlijke bemoeienis de omroep in kwestie ook vele steken liet vallen en discussies het liefst uit de weg ging om het succes van het programma en de presentator niet al te zeer in de weg te zitten. De medewerkers betaalden daarvoor de tol.
Het beeld dat Van Rijn rond DWDD schetst is niet fraai. Er was sprake van frequente, disproportioneel heftige en negatieve verbale uitlatingen, met name door de presentator vooral rondom repetities vlak voor de uitzending. DWDD-medewerkers geven aan, dit gedrag als zeer intimiderend te hebben ervaren. Een tweede patroon dat de onderzoekers ontdekten is onvoorspelbaarheid van de presentator, zowel richting personen als op inhoud. De wispelturigheid in persoonlijke voorkeuren kwam o.a. tot uiting in het accepteren of afwijzen van onderwerpen die medewerkers tijdens redactievergaderingen aandroegen. Een gevolg was dat er regelmatig ideeën van anderen werden ‘gestolen’ om zo bij de presentator in een gunstig daglicht te komen. Ook gebeurde het dat ideeën werden geruild. Dan werd een programmavoorstel door iemand anders dan de bedenker te berde gebracht, om te voorkomen dat zo’n idee op basis van een persoonlijke antipathie werd afgewezen.
Matthijs genoot bescherming
Matthijs van Nieuwkerk genoot volgens het rapport de bescherming van de BNNVARA directie. Hij werd gezien als de beste programmamaker van Nederland en DWDD als het beste programma van, in ieder geval, de publieke omroep, waar andere belangen ondergeschikt aan waren. Als gevolg hiervan meende de directie dat het gerechtvaardigd was de presentator allerlei privileges te verlenen, en hem uit te zonderen van bepaalde richtlijnen die voor alle andere personeelsleden golden. Dit deed de directie zonder oog te hebben voor het feit dat dit voeding gaf aan het beeld dat de presentator verheven wasboven ‘gewone’ collega’s en dat de gewone regels voor hem niet golden. De commissie is van mening dat de risico’s van deze houding – zowel voor de presentator als voor de overige medewerkers – onvoldoende zijn onderkend. Ook bekende presentatoren moet vaker een kritische spiegel worden voorgehouden, zegt de commissie.
Bij NOS Sport leerden ze weinig
Ook NOS Sport en NOS Nieuws scoren stevig als het gaat om (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, pesterijen en intimidatie, zo meldt de commissie, hoewel daarover al in 2008 waarschuwende signalen kwamen. Bij beide afdelingen is nog steeds sprake van meer grensoverschrijdend gedrag dan in de rest van de landelijke publieke omroep. Leidinggevenden bij de NOS geven blijk van beperkte kennis omtrent gedrag en cultuur op de werkvloer, zoals de invloed van status, macht, en groepsprocessen op omgangsvormen en onderlinge gedragingen. ‘Degenen die verantwoordelijk zijn voor het aansturenvan medewerkers blijken daarnaast onvoldoende op de hoogte te zijn van de verschillende vormen waarin grensoverschrijdende gedragingen zich kunnen voordoen’.
Pleidooi voor onderzoek naar zakelijke belangen van presentatoren
Kortom: het vrolijke beeld van een gezellige familie dat de publieke omroep in zijn eigen programma’s frequent en graag tentoonspreidt, blijkt voor een deel een façade. Wat Van Rijn betreft zijn de onderzoekers nog lang niet klaar. Er moet wat de commissie betreft nog onderzoek komen naar de geldstromen van de publieke omroep naar commerciële productiehuizen en de zakelijke belangen van presentatoren die met die productiehuizen zijn verbonden. In Hilversum weet intussen iedereen wat daarmee dan wordt bedoeld: bestaan er constructies waarmee presentatoren via deze productiehuizen de Balkenendenorm ontlopen? Het -overigens niet door Van Rijn uitgesproken- vermoeden is ja. Bewijzen (ten gunste of ongunste) ontbreken omdat productiehuizen tot nu toe buiten elke vorm van onderzoek zijn gebleven. Van Rijn pleit voor vervolgonderzoek.
TON VERLIND
5 comments on “Van Rijn schrok van wat hij tegenkwam bij de publieke omroep”
Ruud Verberne schreef:
Helemaal eens Ton! Het is een Augiasstal!Welke Hercules mest deze stal eens grondig uit??
Henk Kuijk, van schreef:
Er is geen enkele naam van eindregisseur en eindredacteur genoemd. Die de eind-verantwoordelijkheid hadden, en vanuit hun functie Van Nieuwkerk hoorden te corrigeren. Zo gaat het bij een toneelvoorstelling.
Holke Flapper schreef:
Hieruit blijkt dat het Omroepbedrijf ook een gewoon bedrijf is en dat daar dezelfde dingen gebeuren als in het Bedrijfs-en Verenigingsleven. Wel is er een verschil t.a.v. de publieke zichtbaarheid en het “Sterrengedrag” van vele presentatoren. Wel moeten wij als publiek de hand in eigen boezem steken want wij kijken naar deze vaak onzinnige taferelen. Als je ziet hoe men in diverse talkshows door amateurs in een uur de wereld de maat neemt zouden wij als kijkers op een andere kanaal moeten zappen. We zien al genoeg éénzijdige onzin. Maar ja wat wil je als de Cultuur door D66 wordt beheerst?
p klein schreef:
U kijkt nog?‘k ben al jaren geleden opgehouden, want één grote Politiek Correct show
Warmenhj schreef:
Omhoog gevallen, onaantastbaar, beschermd tgv kijkcijfers en reclame inkomsten dat hij ca €500k verdiende sterkte hem en ook anderen. Walgelijk. Ook P&O is afwezig mbt aanstellingen/functioneren en gedragsondersteuning. Zo schadelijk en ziek!
Comments